Pojęcie, cele oraz funkcje podręcznika szkolnego

POJĘCIE PODRĘCZNIKA

 Przedmiotem moich zainteresowań jest zastosowanie hipermediów w edukacji. Na początku swojego researchu chciałabym krótko zdefiniować, czym jest tradycyjny 
podręcznik szkolny i jakie są jego funkcje.

 W internetowej encyklopedii PWN pod hasłem „podręcznik" odnajdujemy taką treść:
„Podręcznik, książka przeznaczona do celów dydaktycznych;  
ma charakter wykładu systematyzującego wiadomości z danej dziedziny wiedzy w zakresie dostosowanym do programu i na poziomie przygotowania odbiorcy; także zbiór tekstów dobranych metodycznie." 1

 Szerszą definicję podaje Tadeusz Parnowski, który tłumaczy, 
że podręcznik szkolny jest to „(...) publikacja mająca spełnić celowo ukierunkowaną rolę oświatową 
i światopoglądową. Cechować ją winien dobór materiału określony przez odpowiednie zarządzenia normatywne oraz sposób podania tego materiału zgodny z przyjętymi zasadami 
i celami kształcenia; towarzyszyć jej powinien przekaz edytorski, który pomoże w przyswajaniu zawartości podręcznika przez uczącego się." 2

 Podręcznik szkolny jest publikacją, która posiada sprecyzowaną funkcję odróżniającą ją od innych książek. Forma ta przeznaczona jest dla konkretnego odbiorcy. Wyróżnia ją posiadanie treści merytorycznych o specyficznym charakterze, które mają służyć optymalizacji procesu poznawania  
i przyswajania wiedzy. Uwzględnia najistotniejsze, całościowo 
i problemowo ujęte treści naukowe w sposób uporządkowany zgodnie z programem nauczania danego przedmiotu zatwierdzonego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. 3


CELE I FUNKCJE PODRĘCZNIKA


 Głównym celem podręcznika jest przekazywanie informacji  
z danej dziedziny wiedzy, porządkowanie i utrwalanie tych wiadomości, kształtowanie określonych umiejętności, postaw, nawyków, definiowanie problemów oraz ukazanie sposobu rozwiązywania ich. 4

 Różne funkcje wyznaczyli podręcznikowi wybitni specjaliści: m.in. K. Lech, W. Okoń, Cz. Kupisiewicz, J. Maternicki czy A. Zielecki.

 Jednym z najważniejszych zadań podręcznika jest spełnienie funkcji wychowawczo-dydaktycznej – która związana jest z: przekazywaniem wiedzy w przejrzystej i skróconej formie; utrwalaniem informacji; definiowaniem i rozwiązywaniem problemów praktycznych i teoretycznych; aktywizowaniem uczniów do podejmowania różnych działań.

 Funkcja dydaktyczno-wychowawcza bezpośrednio związana jest 
z funkcją informacyjną, badawczą, transformacyjną oraz samokształceniową. 5

 Istotna jest również funkcja psycholingwistyczna, która odpowiedzialna jest za jakość komunikatu; hierarchizację treści; podtrzymywania informacji; wywoływanie określonych relacji pomiędzy uczniem, a komunikatem; atrakcyjność dla odbiorcy wynikającą z przystępnie podanej i zorganizowanej treści, ale 
i też doboru odpowiedniego projektu graficznego. 6

 Funkcja psycholingwistyczna bezpośrednio związana jest
z funkcją: przedstawieniową, emotywną, fatyczną, apelu,
metajęzykową i fatyczną.

 Podręczniki powinny spełniać również funkcje kulturotwórczą,
którą związana jest funkcją popularyzatorską, rozrywkową,
motywacyjną, wzorotwórczą i interpersonalną.

 Interesujący, a zarazem uzupełniający artykuł o roli i funkcji
podręcznika znaleźć można na stronie eduteki:
Rola podręcznika oraz innych źródeł w procesie kształcenia


STRUKTURA (TRADYCYJNYCH) PODRĘCZNIKÓW


Papierowe podręczniki można podzielić ze względu na ich strukturę, która wynika z założonego programu nauczania. Wyróżnia się  program nauczania: liniowy, rozgałęziony 
i mieszany.

 Podręczniki o strukturze liniowej (prostej) są opracowywane głównie przy użyciu metody Skinnera, którą charakteryzuje liniowa prezentacja materiału. Metoda ta polega na stopniowaniu trudności przekazywanej wiedzy, (od łatwej do trudnej / od tego,co znane do nieznanego) oraz zakłada stworzenie sieci skojarzeń, która umożliwi właściwe operowanie faktami. Uczeń musi przejść kolejno przez wszystkie prezentowane zagadnienia  „krok po kroku”.

 Program rozgałęziony stanowi opozycję do programu liniowego. Został on opracowany przez N.A. Crowdera. Jego metoda polega na podzieleniu materiału na mniejsze partie, które zakończone są pytaniami zmuszającymi ucznia do wyboru prawidłowej odpowiedzi spośród kilku podanych. W wypadku złej odpowiedzi uczeń odsyłany jest do ramki korygującej. 7

 Programowanie mieszane jest połączeniem oraz uzupełnieniem programowania liniowego z rozgałęzionym. 
Do mieszanych metod programowania dydaktycznego zalicza się metoda blokowa, która zakłada podział treści na bloki: informacyjne, kontrolne, korektywne, problemowe, utrwalające oraz ćwiczeniowe i rozszerzające. Istotną cechą programu blokowego jest aktywizowanie ucznia do wykonywania różnorodnych operacji intelektualnych. Metodę blokową opracował Czesław Kupisiewicz. 8

Bibliografia:
1. Encyklopedia PWN: http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3958914. [dostęp: 4 grudnia 2012]
2. T. Parnowski: Z warsztatu podręcznika szkolnego, PZWS, Warszawa, 1973, s. 13.
3. Cz. Kupisiewicz: Dydaktyka ogólna, Graf Punkt, Warszawa, 2000, s. 95-97
4. K. Gąsiorek, D. Krzyżyk, H. Synowiec: Funkcje i struktura oraz język podręczników
   do kształcenia zawodowego, MEN, Warszawa, 2010, s. 7.
5. W. Okoń: Wychowawcze funkcje podręcznika szkolnego, w: O nowoczesną koncepcję książki
    dla ucznia i nauczyciela, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1976, s. 61.
6. W. Okoń: Funkcja i treść podręcznika szkolnego, w: Z warsztatu podręcznika szkolnego,
    red. Tadeusz Parnowski, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1973, s. 73–78.
7. Cz. Kupisiewcz: Podstawy Dydaktyki, WSIP, Warszawa, 2005, s. 102.
8. Ibidem, s. 104


POSTED BY
POSTED IN ,
DISCUSSION 0 Comments

Leave a Reply

Obsługiwane przez usługę Blogger.